Alles is taal geworden

Staatkundig, sociaal en cultureel is de negentiende eeuw een eeuw van onophoudelijke beweging en verandering. Alle landen zijn op zoek naar een eigen nationale identiteit, ook Nederland en België, die na een korte mesalliance weer eigen wegen gaan. Daarnaast zijn het de opeenvolgende internationale stromingen van romantiek, realisme en naturalisme die tot keuzes dwingen en leiden tot nieuwe benaderingen van de letterkunde.

Het domein van de literatuur breidt zich onafzienbaar uit. Het aantal tijdschriften groeit en de literaire kritiek wordt volwassen. Steeds meer Vlamingen en Noord-Nederlanders gaan literatuur ten gehore brengen of beluisteren in verenigingsverband. Anderen houden zich verre van de genootschappelijkheid en kiezen voor het isolement. De literatoren van Noord- en Zuid-Nederland zoeken hierbij toenadering, maar ontwikkelen uiteindelijk toch een eigen profiel.

‘...alles is taal geworden!’ schreef Multatuli in een van zijn Ideën. In de negentiende eeuw ontstaat de individuele schrijver die in een onrustige tijd is aangewezen op wat taal vermag. Hij of zij is uitverkoren, maar ook gedoemd.