Brief over tolerantie

John Locke (1632-1704), een van de belangrijkste filosofen uit de zeventiende eeuw, is vermoedelijk het meest bekend geworden door zijn omvangrijke epistemologische 'An Essay concerning Human Understanding'. Maar Locke bestreek alle terreinen van de filosofie en de theologie en tolerantie was een van de morele problemen die hem na aan het hart lagen. Locke zelf verliet Engeland uit afkeer en beduchtheid voor de dwingende vorm van katholicisme die zich in het Engelse koningshuis nestelde en dreigde een staatsgodsdienst te worden. In ballingschap in Nederland reageerde Locke in zijn lange fijnzinnige eerste Brief over tolerantie op de situatie die hij ontvlucht was door een scherp onderscheid te maken tussen de taken en het machtsbereik van de staat en het heil van de ziel van de individuele mens waarop de staat nooit en te nimmer invloed mag hebben en dat hij alleen in schijn kan sturen. Inigo Bocken vertaalde de brief uit het Latijn, schreef er een historische inleiding bij en voegde er een essay aan toe waarin hij in de door Locke bepleite scheiding van staat en godsdienst in religieuze tolerantie de oorsprong van de liberale staatsopvatting ontdekt. Hij maakt duidelijk dat tolerantie voor Locke en naar haar wezen niet synoniem is met de neutraliteit of de onverschilligheid van de staat, maar ook een afbakening van de grens waarbinnen de religieuze burger zich kan bewegen.