Contrapunt

Dwarsligger xxx is Contrapunt van Anna Enquist, waarin een vrouw piano speelt om haar dochter weer bij zich te voelen. Een vrouw is bezig de Goldbergvariaties van Johann Sebastian Bach in te studeren. Ze doet dat met de rug naar de toekomst, de blik gericht op wat geweest is. Haar pianostudie lijkt allereerst een verdovend middel. Maar waarom? Variatie voor variatie ontvouwt zich het landschap van haar verleden. Momenten van geluk en pijn, vrolijkheid en razernij, onbekommerdheid en zorg wisselen elkaar af. Onder dat alles dringt zich gaandeweg een verontrustende ondertoon naar de voorgrond. Een onstuitbare melodie, als een aanzwellend noodlot dat alles overstemt. Contrapunt is een sterke literaire constructie, een oefening in beheersing, en tegelijkertijd een pijnlijke hartenkreet. ‘Het is een gouden idee de Goldbergvariaties als uitgangspunt te nemen voor een roman die de rouw van de moeder verbeeldt en tegelijkertijd een postuum monument voor de verloren dochter is.’ – Het Parool ‘In een soepele afwisseling van musicologische en verhalende passages toont Enquist ons de mooie en de smartelijke kanten van het moederschap, in kernachtige, onsentimentele, vaak droogkomische formuleringen. Contrapunt ziet er op het eerste gezicht uit als een autobiografische geschiedenis naar aanleiding van een droevig feit. Maar het boek is veel meer dan dat. Het leidt ons via de omweg van Bach en zijn ingewikkelde composities terug naar de wereld zelf en naar de “perverse onbetrouwbaarheid” van die wereld. Iedereen kan op elk moment door ellende worden getroffen. Je kunt die ellende proberen te vangen in klanken of in woorden, maar veel meer dan een wankel evenwicht levert dat niet op. En zo zien wij Enquist hier balanceren tussen ongeduld en uiterste discipline, tussen woede en zelfbeheersing. Dat levert een hoogst bijzondere roman op, gepantserd en ontwapenend eerlijk tegelijk. Ongehoord mooi en ontroerend.’ – juryrapport Libris Literatuur Prijs ‘Contrapunt onderscheidt zich van andere zogenaamde “rouwboeken” doordat Enquist niet op zoek lijkt naar een taal die verlies en wanhoop kan verwoorden; ze blijft eromheen cirkelen, het eronder duwen, je voelt het knarsen. Het definitieve verlies kan ook helemaal niet in woorden worden uitgedrukt. Eerst moet de dochter worden los gelaten, maar daar heeft de moeder een levende dochter bij nodig. En daar stokt het – dat maakt de schrijfster heel beheerst en hartverscheurend duidelijk.’ – Trouw ‘Een zeer ontroerend verhaal.’ – J.M. Coetzee