De koloniale vertoning

In de periode 1880-1931 maakte Nederland goede sier op de wereldtentoonstellingen met Nederlands-Indië. De koloniale afdelingen van het koninkrijk lieten een enorme variëteit aan handelswaren en voorwerpen zien. Maar er was ook veel belangstelling voor de leefwereld van de inheemse bevolking. Tempels en complete Javaanse dorpen inclusief bewoners brachten een onbekende wereld binnen handbereik van een breed Europees en Nederlands publiek.
Wie deze totaal andere 'primitievere' leefwereld aanschoude, moest wel onder de indruk raken van het moderne koloniale bestuur en ondernemerschap. Modellen van spoorwegen, bruggen, suikerfabrieken, scholen en hospitalen bewezen de economische ontwikkeling en menselijke beschaving, die de Nederlanders hadden gebracht. Volgens de opvattingen van de negentiende eeuw leerde het publiek aldus over de diversiteit van beschavingen en de hiërarchie hiertussen.

Nederland schepte dus op met zijn koloniën. Het legitimeerde zo de koloniale overheersing en maakte aanspraak op een plaats tussen de grote Europese mogendheden. Maar achter dit koloniaal bewustzijn gingen benauwde vragen schuil: over de juiste vorm van koloniaal bestuur, over de verhouding tot de inheemse bevolking en over de rol van Nederland als beschaafd en vooruitstrevend kolonisator. Soms leverde de confrontatie met beelden van het overheerste volk juist niet het bewijs van de vervreemde eigen superioriteit.

Aan de hand van unieke bronnen, beeldmateriaal en interviews geeft Marieke Bloembergen een boeiende analyse van het koloniale denken en het Nederlandse zelfbeeld in deze periode. Want uiteindelijke vertellen de koloniale vertoningen vooral iets over de Nederlandse indentiteit en Nederlands toenmalige plaats in de wereld.