De molecularisering van het wereldbeeld I

De molecularisering van het wereldbeeld beschrijft in twee delen de opkomst en ontwikkeling van het molecuulbegrip in natuur- en levenswetenschappen tegen de achtergrond van het neo-atomisme van Epikouros en Lucretius. De opzet is ruim gekozen, ook de wiskunde en de (natuur)filosofie zijn immers in het geding. Dit eerste deel, verschenen in april 2003, beschrijft voor de betrokken wetenschappen in drie hoofdstukken de periode tot 1800. Daarna komen in afzonderlijke hoofdstukken de ontwikkelingen in de natuurkunde en scheikunde tussen circa 1800 en 1900 aan bod. Het molecuulbegrip blijkt een Nederlands product. Het werd uitgedacht door de Zeeuwse Isaac Beeckman (1588-1637). Zoals Lucretius de Epicurus romanus wordt genoemd, zo kan Beeckman betiteld worden als de Epicurus batavus. Beeckman ontwikkelde een discrete kijk op de natuur, waarin de molecuultheorie centraal stond, met een wiskunde op maat. Aan het eind van de achttiende eeuw is de molecuultheorie uitgegroeid tot molecularisme, een echte 'Theorie van alles'. De negentiende-eeuwse natuur- en scheikunde zijn dan ook principieel moleculair georiënteerd. Henk Kubbinga promoveerde en habiliteerde op de geschiedenis van de molecuultheorie aan de Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales te Parijs. Zijn boek, waarin ruime aandacht wordt besteed aan de vele Nederlandse bijdragen (onder andere Van Leeuwenhoek, Huygens, Van der Waals, Van 't Hoff, Beijerinck, Debye), is mede in verband met het Jaar van het Molecuul (2003) verschenen.