Een buurt op de schop

Levendige beschrijving van het archeologisch onderzoek naar de opgravingen aan het Steenschuur op de plaats waar het Kruitschip ontplofte.

Men had in 1807 het puin goed opgeruimd, maar toch opende de opgraving een luik naar een verborgen verleden. Vanaf omstreeks 1325 tot het jaar 1807 woonden er in totaal tussen de 1000 en 2000 mensen. Gedurende de vijf eeuwen voorafgaand aan de kruitschipramp hebben op deze plek, tussen de Nieuwsteeg en de Langebrug, prestigieuze grachtenhuizen gestaan. Vele generaties Leidenaren hebben hier hun woon- en werkplek gehad.

De opgraving bij het Kamerlingh Onnes Gebouw bracht deze vijfhonderd jaar bewoningsgeschiedenis aan het licht. Waar nu de rechtenfaculteit is gehuisvest was op 10 juli 1908 het laboratorium van Heike Kamerlingh Onnes aan de Steenschuur even het koudste plekje op aarde. Kamerlingh Onnes lukte wat tot dan toe onmogelijk leek: hij maakte heliumgas vloeibaar bij -269 graden Celsius. Het laboratorium dat naar hem vernoemd zou worden, was gebouwd op de plaats waar in 1807 grote verwoesting was aangericht bij de ontploffing van een kruitschip dat in het water van het Scheenschuur lag aangemeerd.
Toen men in 2001 begon met een grootscheepse verbouwing van het oude laboratorium ten behoeve van de Rechtenfaculteit, was dit een goede gelegenheid voor de afdeling Monumenten & Archeologie van de gemeente Leiden om de bodem te onderzoeken.