Ethiek en evolutie

De evolutietheorie dwingt de mens na te denken over het fundament van de menselijke moraal. Welke invloed hebben wetenschappelijke ontdekkingen vanaf 1850 op de verdere ontwikkeling van de ethiek? Hoe kunnen we altruïstisch gedrag vanuit de evolutietheorie verklaren en hoe rechtvaardigen we de moraal? Herman Philipse behandelt de relatie tussen ethiek en evolutie vanuit diverse wetenschappelijke invalshoeken: historisch, biologisch, filosofisch, speltheoretisch en antropologisch. Hij laat daarbij grote denkers uit de wetenschapsgeschiedenis de revue passeren.

Dit hoorcollege is tot stand gekomen in samenwerking met Studium Generale Utrecht.

Inhoud
Deel 1: Funderingen van de moraal: God, Kant, of John Stuart Mill?
Hoofdstuk 1: Theonomie
Hoofdstuk 2: Autonomie: Immanuel Kant
Hoofdstuk 3: Utilitarianism: John Stuart Mill

Deel 2: Darwin en de evolutie van moreel gevoel: The Descent of Man (1871)
Hoofdstuk 1: Special Creation in The Origin of Species
Hoofdstuk 2: Darwins verklaring van de menselijke moraal: The Descent of Man
Hoofdstuk 3: Evolutionaire Ethiek: verklaren of ook rechtvaardigen?

Deel 3: Twee Evolutionaire Ethici: Herbert Spencer en Friedrich Nietzsche
Hoofdstuk 1: Spencers ontwerp van een wetenschappelijke ethiek
Hoofdstuk 2: Spencers critici
Hoofdstuk 3. Nietzsche’s Evolutionaire Ethiek: een Umwertung aller Werte

Deel 4: Evolutionaire Ethiek van Haeckel tot Hitler
Hoofdstuk 1: Ernst Haeckel: een monistische metafysica en ethiek.
Hoofdstuk 2: Het gezonde (groeps-) leven als hoogste goed?
Hoofdstuk 3: Rassenstrijd en Exterminatie

Deel 5: Het sociobiologiedebat: Edward Wilson en zijn critici
Hoofdstuk 1: Kruisiging en wederopstanding van de Evolutionaire Ethiek
Hoofdstuk 2: Enkele ontwikkelingen in de Darwinistische Biologie
Hoofdstuk 3: Het sociobiologiedebat

Deel 6: Van Bonobo tot oermens: ethologische en antropologische perspectieven
Hoofdstuk 1: Bouwstenen van de moraal
Hoofdstuk 2: De Waals critici
Hoofdstuk 3: Van gemeenschappelijke voorouder tot jager-verzamelaar

Deel 7: Het altruïsme-probleem: een wijsgerige analyse
Hoofdstuk 1: Wat is altruïsme? Een conceptuele analyse
Hoofdstuk 2: Het probleem van evolutionair altruïsme
Hoofdstuk 3: Speltheorie en ‘multilevel selection theory’

Deel 8: Evolutietheorie en meta-ethiek
Hoofdstuk 1: De dialektiek van ethische axiomatisering en decisionisme
Hoofdstuk 2: Modellen van rechtvaardiging
Hoofdstuk 3: Het drie-verdiepingen model