Godsdienstfilosofie

In de afgelopen halve eeuw is Nederland geseculariseerd en hebben velen die godsdienstig waren opgevoed hun belangstelling voor religie grotendeels verloren. De mensheid als geheel seculariseert echter niet, integendeel. Vooral door de grotere vruchtbaarheid van religieuze bevolkingen zijn godsdiensten bezig aan een demografische inhaalslag, die het belang van religie in de wereld sterk doet toenemen. Doordat nieuwe technologieën de aardbol tot een dorp hebben gereduceerd en door moderne migratiebewegingen botsen de verschillende levensbeschouwingen heftig op elkaar en wordt opnieuw de vraag urgent: wat moeten we ervan denken?

Deze vraag, of beter het complex van specifieke vragen die erachter schuil gaan, is het onderwerp van de godsdienstfilosofie. Kan men ooit goede redenen hebben om geloof te hechten aan openbaringen? Wat is de waarschijnlijkheid dat zich een bepaald wonder heeft voorgedaan, zoals de opstanding van Jezus? Kunnen we goede argumenten ontwikkelen voor het bestaan van God of goden? Hoe verhoudt godsdienst zich tot wetenschappelijke kennis, zoals de evolutietheorie? Is godsdienst noodzakelijk als fundering voor de moraal? Hoe moeten we religieus taalgebruik interpreteren? Indien godsdienstige opvattingen naar alle waarschijnlijkheid onwaar zijn, hoe moeten we dan verklaren dat vrijwel alle volkeren godsdiensten kennen? Met andere woorden: wat zijn de beste wetenschappelijke verklaringen van het verschijnsel godsdienst?

Deze lezing is tot stand gekomen in samenwerking met Studium Generale Utrecht (www.sg.uu.nl).

Inhoud
Hoofdstuk 1: De diversiteit van godsdiensten
Blok 1: prolegomena
Blok 2: de definitie van Godsdienst
Blok 3: het primaat van de godsdienstfilosofie

Hoofdstuk 2: De geloofwaardigheid van openbaringen
Blok 1: interpretatie van openbaringen: een Pyrrhoonse Crisis
Blok 2: interpretatie van openbaringen: een Scaliaans Dilemma
Blok 3: openbaringspathologie en Cognitieve Dissonantie

Hoofdstuk 3: De waarschijnlijkheid van wonderen
Blok 1: David Hume's "Of Miracles"
Blok 2: is Hume's argumentatie een "Abject Failure"?
Blok 3: de opstanding Christi als voorbeeld van "Collaborative Storytelling"

Hoofdstuk 4: Natuurlijke theologie, van Paulus tot Wittgenstein
Blok 1: a priori argumenten: het ontologisch godsbewijs
Blok 2: a posteriori argumenten: cosmologische en teleologische
Blok 3: de vlucht in het irrationele

Hoofdstuk 5: Natuurlijke theologie: de Bayesiaanse benadering
Blok 1: de Bayesiaande strategie van Richard Swinburne
Blok 2: ondergedetermineerdheid en het Eenvoudsbeginsel
Blok 3: de sleutelrol van religieuze ervaring

Hoofdstuk 6: Religie en Evolutie: het debat over Intelligent Design
Blok 1: voorgeschiedenis: van Plato tot Hume, Paley en Darwin
Blok 2: de recente wederopstanding van het fysico-teleologische argument
Blok 3: de nieuwe kleren van de keizer

Hoofdstuk 7: De fundering van de moraal: religie of wetenschap?
Blok 1: klassieke funderingspogingen: een overzicht
Blok 2: Het A-B-C model van verklaren en rechtvaardigen
Blok 3: morele uitdagingen voor de 21ste eeuw

Hoofdstuk 8: De wetenschappelijke verklaring van godsdienst
Blok 1: De veelsoortigheid van verklaringen
Blok 2: Religie: groepsfunctioneel, bijproduct, of parasiet?
Blok 3: Evaluatie van evolutionistische verklaringspogingen.