Groei, leren en ontwikkelen

Hoe verloopt de ontwikkeling van baby tot jong volwassene? Eeuwenlang hebben mensen over deze vraag nagedacht en er allerlei verschillende opvattingen en theorieën over ontwikkeld. Zo was de Griekse filosoof Aristoteles (384-322 v.Chr) van mening dat een kind als een tabula rasa, een onbeschreven blad, ter wereld komt. Hij was daarmee de eerste exponent van wat we later de ‘nurture’ opvatting zijn gaan noemen. Hoe de mens zich ontwikkelt wordt volgens hem bepaald door de opvoeding. Het Griekse opvoedingsideaal lag immers in de kennis van de cultuur: door het zich eigen maken van de Griekse culturele verworvenheden en met name de retorica werd de mens gevormd. In de loop van de daaropvolgende eeuwen zien we de ‘nurture’ opvatting in allerlei varianten opduiken. Eeuwen later benadrukken velen in navolging van de Franse filosoof Rousseau (1712-1778) het belang van de aanleg. Zij twijfelen aan de mogelijkheden van de opvoeding en vertegenwoordigen de ‘nature’ opvatting, die eveneens vele varianten kent. Ook in onze tijd speelt deze discussie op de achtergrond. Zo ligt aan de verschillende pogingen in de afgelopen decennia om het onderwijs te verbeteren één van deze opvattingen ten grondslag. Onderwijs moet aansluiten bij de leer- en ontwikkelingsmogelijkheden van de leerling en deze verder stimuleren. Onderwijsinnovatie dient daarom primair hierop gericht te zijn. In dit boek overstijgen we de nature/nurture discussie. Dat doen we door bestaande inzichten uit de ontwikkelingspsychologie en de leerpsychologie te verbinden met die uit de neurowetenschap. Hierdoor biedt het boek een nieuw, breed en actueel theoretisch raamwerk met betrekking tot de ontwikkeling van kinderen en jeugdigen. Dit theoretisch raamwerk is opgebouwd uit vijf delen, waarbij is uitgegaan van de gangbare indeling in ontwikkelingsaspecten: het lichamelijk, sociaal-emotioneel, cognitief en moreel/godsdienstig aspect. In het eerste deel worden ontwikkeling en leren vanuit verschillende invalshoeken belicht. In de overige delen worden de ontwikkelingspsychologische kenmerken voor elke leeftijdsfase beschreven, alsmede de onderliggende leerpsychologische en neurologische processen. Elk deel wordt afgesloten met een hoofdstuk ‘Het kan ook anders’ waarin aan de hand van een casus een ontwikkeling geschetst wordt die wat anders verloopt. In de Bijlagen worden enkele andere leer- en ontwikkelingsvarianten beschreven; ook hier aan de hand van een casus. Door de nauwe samenhang van leerpsychologische en neurologische processen wordt duidelijk waarom we beter kunnen spreken van leer- en ontwikkelingsvarianten dan van leer- en ontwikkelingsstoornissen.