Tweede wereldoorlog

Hoorcollege door dr. Bart van der Boom over Nederland gedurende de Tweede Wereldoorlog.

Was de holocaust een vooropgezet plan?
‘Arbeit macht frei’ is de tekst die prijkt op de toegangspoort van hetvernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Tussen 1942 en 1945 worden hier ruim één miljoen mensen vermoord. Achteraf blijken er tientallen vergelijkbare kampen in en om Duitsland te bestaan. In dit college vertelt dr. Bart van der Boom over het ontstaan van deze gruwelijke vernietigingskampen.

Hoe kon een doorsnee Duitser uitgroeien tot een massamoordenaar?
In de vroege ochtend van 13 juli in 1942 komen 500 mannen van het Reserve Politiebataljon 101 aan in het Poolse dorp Jozefow. Hun leider majoor Trapp geeft de mannen met trillende stem en tranen in zijn ogen de opdracht de Joden van Jozefow te omsingelen, de mannen die kunnen werken te selecteren en wie overblijft dood te schieten. Trapp geeft zijn mannen de mogelijkheid om af te zien van deze massamoord. In dit college verklaart dr. Bart van der Boom waarom slechts een handjevol mannen gebruik maakt van dit aanbod.

Wat vonden gewone Nederlanders van de Jodenvervolging?
‘Blijf met je rotpoten van onze rotjoden af’ luidt de bekende leus van de Februaristaking in 1941. De staking is het enige massale en openlijke protest tegen de Jodenvervolging. Historicus Bart van der Boom ging op zoek in meer dan honderd oude dagboeken van Joden en niet-Joden hoe Nederlanders over de Jodenvervolging dachten.

Waarom werden er zoveel Joden uit Nederland gedeporteerd?
In Nederland werd maar liefst 75% van de Joden gedeporteerd en vermoord. Dat is een veel hoger percentage dan in bijvoorbeeld buurland België, waar 40% van de Joodse bevolking om het leven wordt gebracht. Dr. Bart van der Boom vertelt in dit college waar die grote verschillen vandaan komen en of ze iets zeggen over de mogelijke onverschilligheid van de Nederlandse bevolking tegenover de deportaties.

Hebben wij Nederlanders es gewusst?
In oktober 1942 spreekt koningin Wilhelmina in een radiotoespraak over de Jodenvervolging, die zij beschouwde als ‘ons persoonlijk aangedaan’. Ook spreekt ze over ‘stelselmatige uitroeiing’. Toch leidt deze krachtige toespraak niet tot massaal protest van de Nederlandse bevolking. Zou dit mogelijk een aanwijzing zijn dat Nederlanders misschien wel helemaal geen idee hadden van de gruwelen die de Joden te wachten stonden?