Verboden te sterven

Bart Dijkman (schuilnaam voor Wim Harthoorn), leider van een communistische verzetsgroep in Den Haag, wordt in augustus 1941 gearresteerd door twee Hollandse politiegenten en in het ‘Oranjehotel’ te Scheveningen gevangengezet. Zijn celgenoot gedurende meer dan een half jaar is Han Stijkel, de bekende leider van de naar hem genoemde verzetsgroep, die later te Berlijn zal worden gefusilleerd. Via het beruchte kamp Amersfoort wordt Bart in maart 1942 tezamen met andere gevangenen naar Buchenwald getransporteerd en twee maanden later naar Gro?-Rosen. Het lijden van de groep van vijfenzestig Nederlanders is onbeschrijfelijk. Achtentwintig van hen ontkomen uiteindelijk aan deze hel. Ze worden doorgestuurd naar Dachau, waar dertien alsnog sterven. Als Nacht-und-Nebel gevangene wordt Bart in november 1943 getransporteerd naar Natzweiler in de Vogezen, waar hij in de steengroeve wordt tewerkgesteld. Vlak voor de komst van de geallieerden wordt hij weer overgebracht naar Dachau, waar hij blijft tot aan de bevrijding. Tot drie keer toe heeft hij met een voet in het graf gestaan. Verboden te sterven biedt een van de zeer weinige beschrijvingen van het vernietigingskamp Gro?-Rosen in zijn meest verschrikkelijke periode. Harthoorns gevangenschap in verscheidene andere kampen maakt de navrante verschillen ertussen duidelijk. In Buchenwald en Dachau was sprake van een goed georganiseerd communistisch verzet. Het autobiografische verhaal wordt verteld vanuit de belevingswereld van een idealistische communist, met galgenhumor en veel levendige dialogen. Saamhorigheidsgevoel, vriendschap en overlevingsdrang zijn er belangrijke elementen in. Verboden te sterven is een inmiddels klassiek geworden egodocument. Geredigeerd door Theun de Vries, kwam het in 1963 in een beperkte oplage uit. Op den duur werd het beschouwd als een van de belangrijkste Nederlandse verslagen van de systematische terreur in de Duitse concentratiekampen. Het wordt nu volledig herzien uitgegeven. Een nawoord en beschrijvingen van herkenbare personen zijn eraan toegevoegd.